Hej, witajcie! Zapraszam do przeczytania mojego gościnnego wpisu na temat kobiecego (męskiego też) mózgu. Swoje rozważania opieram o książkę Louann Brizendine pt. Mózg kobiety, która w mojej opinii jest bardzo wartościową pozycją o relacjach damsko-męskich i której przeczytanie polecam każdemu.
W kulturze popularnej utarło się stwierdzenie, że kobiety są z Wenus, a mężczyźni z Marsa. Czasami ciężko nam się zrozumieć, mamy inne priorytety, inne wartości, jesteśmy innymi ludźmi. Ale czy myślałaś kiedyś o tym, że problemy ze zrozumieniem mogą wynikać z innej budowy naszych mózgów?
Ten sam gatunek, inny mózg?
Okazuje się, że mimo tego iż 99% kodu genetycznego kobiet i mężczyzn jest taka sama, to jednak różnice w budowie naszych mózgów są dość duże, nawet po uwzględnieniu różnic w wielkości ciała.
Męski mózg jest o około 9% większy od kobiecego (chociaż ilość komórek w mózgu jest taka sama). Różnice widoczne są także na poziomie ośrodków, czyli obszarów w mózgu, które łączymy z konkretnymi funkcjami. Kobiety mają większe ośrodki związane z językiem, słyszeniem (11% komórek nerwowych więcej niż u mężczyzn), a także bardziej rozbudowane ośrodki związane z emocjami i obserwacją emocji u innych. U mężczyzn obszar poświęcony popędowi seksualnemu jest dwa i pół razy większy niż u kobiet. Większą ilość miejsca męski mózg poświęca też ośrodkom działania i agresji.
Chciałbym, żeby moja intencja była dobrze zrozumiana 🙂 Nie twierdzę, że jesteśmy tylko warunkowani przez nasze mózgi i że musimy się poddawać naszym prymitywnym instynktom. Ale struktura naszego mózgu jest taka, a nie inna. Ale sądzę, że budowa naszego mózgu w jakimś stopniu wpływa na to, że zachowujemy się w konkretny sposób albo że niektóre rzeczy widzimy, a inne umykają naszej uwadze. Może właśnie dlatego Twój mąż po raz kolejny zapomniał coś naprawić, chociaż tak wyraźnie dawałaś mu do zrozumienia, że powinien to robić (wiem, wiem, szukam wymówki 😉 ).
Skąd takie różnice?
Od samego początku naszego życia, nawet jeszcze zanim się urodzimy, ogromny wpływ wywierają na nas hormony. Hormony to substancje chemiczne, których organizm używa do kontrolowania procesów przebiegających w naszym ciele. Robisz się głodna? Prawdopodobnie wzrósł w Twoim organizmie poziom greliny. Po najedzeniu się wzrasta poziom hormonu zwanego leptyną. Jesteś zrelaksowana i szczęśliwa podczas wizyty w SPA? Twój organizm produkuje dopaminę, zwaną także hormonem szczęścia.
Okazuje się, że hormony wpływają także na proces rozwoju mózgu. Do ósmego tygodnia życia płodowego mózg każdego nas wygląda bardzo podobnie. W tym czasie jednak u chłopców następuje wyrzut testosteronu, który powoduje wzrost ilości komórek w ośrodkach odpowiedzialnych za popęd seksualny i agresję, a zmniejsza tempo rozwoju ośrodków komunikacji. W tym samym czasie mózg dziewczynki rozwija się niezakłócenie. Ośrodki związane z komunikacją, przetwarzaniem emocji rozwijają coraz więcej połączeń między komórkami. Oznacza to, że już w trakcie ciąży powstają nasze „okulary”, przez które patrzymy na świat.
Estrogen, progesteron… Testosteron?
Praktycznie od momentu poczęcia znajdujemy się pod wpływem hormonów. Interesujące wnioski mogą pojawić się, gdy zaobserwujemy, jak zmieniają się ich poziomy w trakcie naszego życia. Poniżej przedstawiam bardzo skrócony i uproszczony opis wpływu hormonów na różnych etapach naszego życia.
Stan błogosławiony
Kobiecy mózg unika wyrzutu testosteronu, dzięki czemu ośrodki komunikacji i interpretacji emocji rozwijają się bardziej niż u chłopców.
Pierwsze miesiące życia
Dziewczynki w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia wzmacniają umiejętności nawiązywania kontaktu wzrokowego z mamą o 400%, w tym samym czasie chłopcy prawie w ogóle nie rozwijają tej zdolności.
Wczesne dzieciństwo
W okresie do 9 miesiąca życia u chłopców, a do 24 miesiąca u dziewczynek mózgi są „marynowane” w kąpieli z hormonów płciowych. Ilość estrogenu produkowanego w tym czasie przez organizm dziewczynki jest zbliżona do tej, którą produkuje ciało dorosłej kobiety. Powoduje to dalsze różnice w rozwoju struktur mózgowych.
Dziecięca przerwa
Do czasu pokwitania gospodarka hormonalna organizmu wycisza się, poziomy hormonów płciowych spadają, ale różnice pomiędzy płciami są już wyraźne. Umiejętności społeczne i werbalne dziewczynek w tym wieku są na wyższym poziomie niż u chłopców, często też wybierają one zabawy w naśladowanie, budowanie relacji. Chłopcy najczęściej wybierają głośne, agresywne aktywności, czasami dochodzi między nimi do bójek. Różnice te mogą wynikać z innych ścieżek rozwoju, którymi podążają mózgi dzieci.
Pokwitanie
Dziewczęcy mózg w okresie pokwitania przechodzi radykalne zmiany. Rzeczywistość, w której żyła do tej pory ulega przemianie. Jej mózg zaczyna przekazywać jej instrukcje na temat tego, jak być kobietą. W tym okresie zdjęte zostają „hamulce” z organów wytwarzających hormony płciowe.
Po raz pierwszy od czasu wczesnego dzieciństwa mózg dziewczyny doświadcza wysokich stężeń estrogenu. Są to pierwsze fale estrogenu i progesteronu, których będzie doświadczać w miesięcznych cyklach przez większą część swojego życia. Stężenie tych hormonów będzie się wahać z dnia na dzień i z tygodnia na tydzień.
W tym okresie dziewczęcy umysł staje się jeszcze bardziej wyczulony na niuanse związane z emocjami. Filtr, na podstawie którego interpretuje ona w tym czasie napływające sygnały z otoczenia, zależy od dnia cyklu, w którym się znajduje. Jednego dnia konstruktywna krytyka podbuduje jej samoocenę, a innego ją zniszczy.
Zarówno dziewczyny, jak i chłopcy w tym okresie stają się bardziej podatni na stres. Jednakże rodzaj stresu, na który reagują najsilniej jest inny. Dziewczyny bardziej reagują na stres związany z ich relacjami – chcą być lubiane i związane z innymi, chłopcy reagują mocniej na zagrożenia dla ich autorytetu – każdy chce się znajdować wysoko w męskiej hierarchii i być szanowanym.
Mózg chłopca w tym czasie również doznaje hormonalnej kąpieli, jednak dominującym hormonem jest testosteron.
Mamusiowy mózg w czasie ciąży
Kolejne poważne zmiany w kobiecym mózgu zachodzą w momencie zajścia w ciążę, a niektórych przypadkach jeszcze wcześniej. Już kontakt z małym dzieciątkiem innej osoby, jego zapach (który zawiera w sobie feromony) może wywołać u kobiety wzrost poziomu oksytocyny, czyli hormonu miłości. Wtedy może pojawić się pragnienie posiadania własnego maleństwa. Prawdziwa transformacja kobiecego mózgu w mamusiowy mózg rozpoczyna się w okresie dwóch tygodni od momentu poczęcia (kiedy następuje zagnieżdżenie się płodu w macicy i „podłączenie się” do krwiobiegu mamy).
Zaczyna wzrastać poziom progesteronu (w ciągu pierwszych 2-4 miesięcy ciąży jest go od 10 do 100 razy więcej). Mózg zaczyna pracować na wolniejszych, spokojniejszych obrotach. Pojawia się senność. W związku z rosnącymi poziomami hormonów ośrodki głodu i pragnienia są bardziej aktywne. Jednocześnie mózg staje się bardziej wybredny w kwestii jedzenia (szczególnie rano). Kobieta nie chciałaby przecież zjeść czegoś, co mogłoby zaszkodzić maluszkowi w okresie pierwszych trzech miesięcy ciąży. Wysoki poziom progesteronu oraz estrogenu ma także działanie ochronne przed stresem (w późniejszym okresie ciąży poziom hormonów stresu, takich jak kortyzol jest porównywalny do tego, który wywołują forsowne ćwiczenia), ale kobieta nie reaguje na nie stresem. Ich rolą jest wtedy zwiększenie uwagi, jaką przyszła mamusia poświęca swojemu bezpieczeństwu, dobremu odżywieniu, troszczeniu się o maleństwo.
W czwartym miesiącu ciąży mózg jest już nieco bardziej przyzwyczajony do zwiększonych poziomów hormonów ciążowych. Kobiecy mózg w ciąży przechodzi także zmiany strukturalne. W okresie od 6. miesiąca ciąży do prawie jej końca mózg kobiety się kurczy (część ośrodków zmniejsza swoją objętość, podczas gdy inne rosną) – po sześciu miesiącach po porodzie jego rozmiar wraca do poprzednich rozmiarów. W okresie ostatniego tygodnia do dwóch mózg znowu zaczyna zwiększać swoje rozmiary – możliwe, że właśnie wtedy tworzy się nowa, duża sieć „mamusiowych” połączeń między neuronami.
Ostatnie tygodnie przed porodem to czas, kiedy mózg pracuje już na wysokich obrotach. Oczekiwanie na nowe doświadczenia, zmieszane ze strachem powodują, że mózg często jest w stanie pobudzenia.
Mamusiowy mózg podczas i po porodzie
W końcu nadchodzi dzień porodu. Sygnały od gotowego dzieciątka, które chce już wydostać się na świat, powodują nagły spadek poziomu progesteronu i nagły wzrost ilości oksytocyny (również w trakcie cięcia cesarskiego kobieta najczęściej otrzymuje oksytocynę w postaci zastrzyku). W trakcie porodu mózg „zalewają” kolejne fale oksytocyny, pojawia się także dopamina, a ta mieszanka może powodować euforię. Przez pierwszych kilka dni po porodzie fizyczny kontakt z dzieciątkiem pozostawia trwały ślad na kobiecym mózgu. Zupełnie zmienia się jej rzeczywistość – pojawia się pewna doza matczynej agresji, kobieta czuje, że dla maleństwa mogłaby zatrzymać nawet pędzącą ciężarówkę.
Czasami (a według badań dość często, bo w 70-80% przypadków) po porodzie pojawia się jeszcze baby blues. Choć dokładne przyczyny smutku poporodowego nie są znane, jego wystąpienie wiąże się z nagłą zmianą poziomów hormonów). Najczęściej ustępuje samoczynnie – kiedy już organizm kobiety zacznie przyzwyczajać się do nowych ilości hormonów, nowej rzeczywistości.
Mocny wpływ na mamusiowy mózg wywiera także karmienie piersią. Wywołuje ono nagły przypływ oksytocyny i prolaktyny, co często sprawia, że kobieta czuje się spokojna i zrelaksowana, uczucie miłości wobec maleństwa jest wielokrotnie potęgowane przez oksytocynę.
Dojrzały kobiecy mózg
Mózg każdej kobiety przechodzi jeszcze jedną ważną przemianę. Wraz z wystąpieniem menopauzy poziomy hormonów spadają, rzeczywistość kobiety przestaje przypominać morze w trakcie sztormu, fale hormonów uspokajają się i wyciszają. Ciało kobiety traci ochronę, której dostarczają wysokie poziomy hormonów płciowych (choć można takie efekty starać się przedłużać poprzez suplementowanie – ale to już temat dla ginekologa), ale zyskuje emocjonalną stabilność, zmieniają się jej priorytety, to czas, w którym może poświęcić się swoim pasjom lub odnaleźć nowe. Z reguły wtedy dzieci są już na tyle duże, że nie mieszkają razem z rodzicami. Brak ciągłego fizycznego kontaktu z dziećmi powoduje osłabienie połączeń w mózgu związanych z opieką nad nimi. Kobieta nie odczuwa wtedy tak silnego poczucia obowiązku, aby posprzątać i dopilnować wszystkich spraw związanych z dziećmi. To czas nowej kobiecej wolności.
Zanim to jednak nastąpi, musi minąć okres perimenopauzy. Dla wielu kobiet to nie bułka z masłem – uderzenia gorąca, nagłe spadki poziomu energii w ciągu dnia, wahania nastrojów, problemy ze snem. Te zmiany są efektem stopniowego wyłączania się produkcji hormonów płciowych. Spada poziom estrogenu, a jego spadek ma także wpływ na działanie wielu innych hormonów, takich jak serotonina, dopamina, czy norepinefryna (hormony te wpływają częściowo chociażby na nastrój – łatwo wywnioskować, że spadek poziomu jednego hormonu może wywoływać reakcję łańcuchową przyczyniającą się do złożonych zmian w zachowaniu, czy samopoczuciu). Dopiero po tym okresie dla kobiety nastaje okres spokoju, którego ostatnio w życiu doznała w trakcie dziecięcej przerwy. Jest to okres, który będzie trwał już niezmiennie.
Podsumowanie
Przez cały okres swojego życia znajdujemy się pod wpływem działania hormonów, niezależnie, czy jesteśmy tego świadomi, czy nie. Posiadanie wiedzy na temat tego, w jaki sposób mogą one wpływać na nasze zachowanie pozwala nam wybrać, czy ulegniemy ich wpływom, czy też przeciwstawimy się im i powstrzymamy emocjonalną lawinę. Nam, mężczyznom ta wiedza również się przydaje 🙂 Wiedząc, że niektóre reakcje mogą być potęgowane przez wpływ hormonów, możemy łatwiej sobie z tym poradzić. Nie musimy eskalować konfliktów, chociaż nikt nie jest idealny i czasami się to zdarza. Zrozumienie i zaakceptowanie tego, że się różnimy, tak naprawdę tylko nas do siebie zbliża. Dlatego nie budujmy między sobą murów z powodu hormonów – twórzmy mosty zrozumienia i po prostu kochajmy się. Bo to w życiu jest najważniejsze.
Dziękuję Ci za to, że dotarłaś aż tutaj! Jeśli artykuł Ci się spodobał – zostaw pod nim serduszko. Będzie mi bardzo miło. Jeśli masz jeszcze jakieś pytanie, chcesz po prostu o tym porozmawiać – skomentuj, a na pewno odpiszę. Polecam Ci także przeczytanie Mózgu kobiety, gdzie znajdziesz szerszą analizę tego tematu, a także dowiesz się jeszcze więcej na temat działania Twojego mózgu (mężczyznom również z całego serca polecam zapoznanie się z tą pozycją).
