Gdy na świat przychodzi dziecko, dzieje się prawdziwy cud. Ten mały cud rośnie i rozwija się ku dumie i radości swoich rodziców. Warto jednak wiedzieć, jakie umiejętności rozwojowe dziecko powinno osiągnąć na danym etapie. Pamiętajcie jednak, że dzieci rozwijają się w różnym tempie i nie powinniśmy ich do siebie porównywać. Jednak istnieje pewien schemat umiejętności charakterystyczny dla danego etapu rozwoju, którym to posługują się terapeuci i specjaliści. Oni poza tym schematem mają szereg narzędzi i umiejętności do postawienia prawidłowej diagnozy, gdy z rozwojem dziecka dzieje się coś złego. Dlatego, jeśli coś nas niepokoi, warto udać się na taką diagnozę, np. do specjalisty od wczesnej interwencji. Im szybciej zauważy się u dziecka nieprawidłowości rozwojowe, tym szybciej i łatwiej jest je wyrównać.
Umiejętności rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka!
1 miesiąc
Już w pierwszym miesiącu życia możemy wskazać pewne umiejętności, z którymi to najczęściej dziecko przychodzi na świat. Są to:
Rozwój sprawności motorycznej i ruchowej:
- położony na brzuchu odrywa głowę od materaca na kilka sekund ( około 5 cm)
- prostuje biodra i kolana podczas stawiania
- unosi rękę do ust
- stawia opór przy próbie otwarcia pięści
- w pozycji na plecach utrzymuje głowę w pozycji środkowej ( nie krócej niż 10 sekund)
Spostrzeganie wzrokowe:
- śledzi źródło światła
- zauważa twarz (najlepiej matki)
- śledzi wzrokiem poruszający się czerwony przedmiot (45 stopni w lewo i prawo)
Percepcja słuchowa:
- reaguje na dźwięk dzwonka
- zmienia rytm ssania pod wpływem głosu matki
Rozwój mowy:
- krzyczy, gdy jest głodne
- wydaje gardłowe dźwięki
- wypowiada samogłoski zbliżone do a, e
Zachowania społeczne i emocjonalne:
- uspokaja się, słysząc głos
- reaguje niepokojem na niepokój matki
Jeszcze trochę o odruchach. Dziecko rodzi się z odruchami, które mają ułatwić adaptację do nowego środowiska. Niektóre odruchy są stałe i pozostają z dzieckiem na całe życie, są to: odruch ssania, połykanie, odruch źrenicowy, mruganie, wydalanie. Są też takie odruchy, które po czasie powinny zaniknąć są to: odruch marszu automatycznego, odruch chwytny, odruch toniczno-szyjny, odruch Moro i odruch Babińskiego. Miesięczne dziecko powinno posiadać je wszystkie.
2 miesiąc
Drugi miesiąc jest miesiącem przejściowym. Dziecko już przeszło pierwszy krytyczny okres adaptacji do nowego środowiska. Teraz ciekawie się rozgląda i przygotowuje na poznawanie świata. W pierwszym miesiącu życia dziecko określamy mianem noworodka, natomiast w drugim miesiącu to już niemowlak.
Rozwój sprawności motorycznej i manualnej:
- unosi głowę pod kątem 45 stopni
- odruch chwytny nadal bez kontroli woli
- potrafi przełożyć głowę z jednej strony na drugą leżąc na brzuchu
- jeszcze niekontrolowane ruchy rąk ale już dotyka własnego ciała i tego co jest blisko
Spostrzeganie wzrokowe:
- reaguje mimiką na twarz dorosłego
- śledzi wzrokiem osobę poruszającą się
- zatrzymuje wzrok na kontrastowych wzorach oraz śledzi wzrokiem poruszającą się twarz
Percepcja słuchowa:
- reaguje na głośny dźwięk
- reaguje na rym głośnych kroków, a także na dźwięki płynące z otoczenia
- przestaje się poruszać po usłyszeniu głośnego dźwięku
Rozwój mowy:
- wokalizuje pierwsze samogłoski
- wydaje dźwięki, które nie przypominają ludzkiej mowy
Zachowania społeczne i emocjonalne:
- uspokaja się podczas mówienia lub śpiewania przez opiekuna
- potrafi okazać zadowolenie i niezadowolenia
- skupia wzrok na twarzy osoby dorosłej
- moduluje płacz w zależności od przyczyny dyskomfortu
3 miesiąc
Trzeci miesiąc życia dziecka często nazywany jest miesiącem przełomowym. Wielu rodziców czeka na niego, jak na zbawianie, wypatrując zmian. Często jednak jest tak, że nie ma wielkiego bum… i nie widać nic od razu. Ja na 3 miesiące mojego dziecka czekałam bardzo. Mówiono mi, że skończą się kolki, będzie widać postęp rozwoju. Nadeszło wyczekiwane 3 miesiące, a tu… nic się nie zmieniło. Prawda jest taka, że dzieci są różne: u jednych widać postępy w wieku 2,5 miesiąca, a u innych po 4 miesiącu. Nie ważne kiedy, ale ważne, żeby postęp następował w odpowiedniej kolejności. Mocne wymachiwanie nogami w 3 miesiącu jest przygotowaniem do pełzania. Dlatego tak ważne są te drobne postępy następujące po sobie harmonijnie, bo one prowadzą do umiejętności takich jak chodzenie czy mówienie. Najważniejszą zdobyczą 3 miesiąca jest odpowiadanie uśmiechem na uśmiech opiekuna. Inne umiejętności zdobyte w trzecim miesiącu:
Rozwój motoryczny i manualny:
- unosi głowę pod kątem 90 stopni
- utrzymuje sztywno główkę około 1 min podczas pionowego trzymania
- chwyta zabawkę włożoną do rączki
- symetrycznie i naprzemiennie wymachuje nóżkami
- trzymany w pozycji pionowej opiera się o podłoże ugiętymi nóżkami
- utrzymuje lekko otwarte dłonie
- podnosi rączkę do czerwone zabawki
Spostrzeganie wzrokowe:
- śledzi przedmiot, który zniknął z pola widzenia (odwraca za nim głowę)
- reaguje uśmiechem na uśmiech
Percepcja słuchowa:
- wsłuchiwanie się w wypowiedzi osób dorosłych
- zatrzymanie ruchów na głośny dźwięk dzwonka
- patrzy na źródło dźwięku
Rozwój mowy:
- wokalizuje pierwsze samogłoski
- wydaje dźwięki nie przypominające ludzkiej mowy
Zachowania emocjonalne i społeczne:
- odpowiadanie uśmiechem na uśmiech
- wyraża emocje: złość, radość, smutek
- naśladowanie opiekuna, gdy ten wysuwa język (nie u wszystkich)
Dziecko potrafi już aktywnie oglądać świat, a także jest wszystkiego bardzo ciekawe. Ważne jest umożliwienie dziecku oglądania i słuchania świata w zmieniającej się przestrzeni. Czyli krótko mówiąc – na rękach. Oczywiście bez przesady 😉
4 miesiąc
W tym czasie dziecko chętnie słucha wierszyków czytanych z odpowiednią intonacją. Potrafi także patrzeć na biało-czarne linie utworzone z drukowanych liter. Chętnie kopie nogami i podejmuje próby obrotu na boki. Inne osiągnięcia czwartego miesiąca to:
Rozwój motoryczny i manualny:
- unosi głowę pod kątem 90 stopni
- utrzymuje sztywno główkę podczas pionowego trzymania
- podtrzymywane pod pachy opiera nóżki o podłoże i utrzymuje na nich ciężar ciała
- chwyta zabawkę chwytem prostym (obejmuje przedmiot całą dłonią od góry, jakby nakładał rękę na przedmiot)
- pierwsze próby obrotu na bok
- wsadzanie piąstek do ust
Spostrzeganie wzrokowe:
- początki widzenia trójwymiarowego
- ogląda grzechotkę podczas potrząsania nią ruchem nieukierunkowanym
- ogląda małe przedmioty położone na stole
Percepcja słuchowa:
- słucha dźwięków grzechotki podczas manipulowania nią
- słucha odgłosów wywołanych przez poruszającego przedmiotami dorosłego
Rozwój mowy:
- doskonalenie repertuaru samogłosek
- pojawienie się pierwszych (prymarnych) spółgłosek
Etap rozwoju zabawy:
- zabawa grzechotką włożoną do rączki
- zabawa palcami
Zachowania emocjonalne i społeczne:
- odczuwa niepokój, jeśli matka przez dłuższy czas nie zajmuje się nim
- wyrażanie emocji: złość, radość, smutek
5 miesiąc
Niemowlę, które ukończyło 5 miesięcy i jest karmione sztucznie może, ale nie musi mieć rozszerzaną dietę. Jest to duże wyzwanie dla dziecka. Nowe smaki, nowy sposób karmienia. Dzięki karmieniu łyżeczką dziecko uczy się zagarniać ustami pokarm, opanowując prawidłowe odruchy żuchwy. Należy wkładać łyżeczkę poziomo do ust i w taki sam sposób ją wyjmować (nie ocierać na siłę o górne dziąsła). Taki sposób kamienia wymusza domykanie warg, a to rozwija i wzmacnia mięśnie ust, zapobiega też nadmiernemu ślinieniu się. Umiejętności rozwojowe w 5 miesiącu to:
Rozwój motoryczny i manualny:
- unosi głowę pod kątem 90 stopni
- podczas leżenia na brzuchu pewnie opiera się na przedramionach
- podczas podciągania unosi głowę i zgięte nogi
- obraca się na bok
- trzymane w pozycji pionowej utrzymuje głowę prosto
- podnoszone do góry naprzemiennie zgina i prostuje kończyny w kolanach
- ćwiczy utrzymanie sztywno prostych nóżek
- opera się o podłoże na palcach
- bawi się swoimi rękami
- wkłada zabawkę do ust
- podnosi rękę, aby dotknąć zabawki
- przekłada zabawkę z rączki do rączki (doskonali chwyt prosty)
Spostrzeganie wzrokowe:
- obserwuje zabawkę trzymaną w swojej dłoni
- trzymane na kolanach ogląda małe przedmioty położone na stole
- śledzi przedmiot, który zniknął z pola widzenia (odwraca za nim głowę)
- koncentruje wzrok na ustach mówiącej osoby
Percepcja słuchowa:
- szuka źródła dźwięku (odwraca za nim głowę)
- zwraca głowę w stronę osoby mówiącej lub śpiewającej
- patrzy na usta
- słucha dźwięku grzechotki
- słucha swojego głosu
- samo wywołuje różne dźwięki, np. uderzając grzechotką
Rozwój mowy:
- potrafi wypowiadać niektóre sylaby zawierające głoski zbliżone do wargowych (m, p, b)
oraz szczelinowych (f, w), czasem tylnojęzykowych (g).
Zachowania emocjonalne i społeczne:
- wydaje okrzyki radości
- śmieje się głośno
- grucha i piszczy
- wyrażanie emocji: złość, radość, smutek
6 i 7 miesiąc
Ten okres przynosi bardzo ważne doświadczenia, mianowicie umiejętność samodzielnego siedzenia. Zmienia się wtedy całkowicie perspektywa patrzenia na świat. Uwalniają się także ręce do manipulowania przedmiotami.
Rozwój motoryczny i manualny:
- swobodnie unosi głowę w kierunku bodźca
- utrzymuje sztywno głowę w pozycji pionowej
- czasami dziecko samodzielnie siedzi
- podejmuje próby podciągania się za rączki do pozycji siedzącej lub stojącej
- pierwsze próby stawiania kroków podczas trzymania pod pachy
- utrwala umiejętności chwytania i manipulowania jedną ręką
- pojawia się sposób chwytania dłoniowo-łokciowy
- wszystkie przedmioty używane są w ten sam sposób (manipulacja niespecyficzna)
- obraca się z brzucha na plecy i na odwrót
- leżąc na brzuchu, otwiera dłonie i potrafi oderwać na chwile rękę od podłoża i sięgnąć po zabawkę
- sprężynuje do przysiadu lub półprzysiadu
Spostrzeganie wzrokowe:
- ogląda przedmioty podczas manipulowania nimi
- potrafi ocenić odległość, w jakiej znajduje się przedmiot
- spoglądanie za przedmiotem, który spadł ze stołu
- obserwuje czynności innych osób
Percepcja słuchowa:
- manipulowanie przedmiotami w celu wydobycia nowych dźwięków
- słuchanie własnego głosu (powtarzanie sylab)
Rozwój mowy:
- powtarzanie sylab charakterystycznych dla języka narodowego
- gaworzenie samonaśladowcze
- wypowiadanie sylab i tworzenie z nich łańcuchów
- wydobywanie nowych dźwięków, mlaskanie, piszczenie
Rozwój zabawy:
- przekładanie zabawek z ręki do ręki
- manipulowanie przedmiotami, powtarzanie wywołanych dźwięków
- leżąc na plecach, bawi się stopami
- bawi się w „a kuku”, chętnie obserwuje starsze bawiące się dzieci
Zachowania emocjonalne i społeczne:
- płacze lub gaworzy, aby przyciągnąć uwagę opiekuna
- odczuwa emocje radość, smutek, złość, strach
- negatywna reakcja na nieobecność maki i obce osoby w otoczeniu
8 i 9 miesiąc
Najważniejszą zdobyczą tego okresu jest gest wskazywania palcem, a także pole wspólnej uwagi. Możemy mówić o rewolucji dziewiątego miesiąca, ponieważ ta umiejętność pokazuje nam, że niemowlę dostrzega ludzi jako istoty, z którymi można nawiązać dialog. Uczą się, że uwaga dorosłego nie jest zawsze taka sama. Sprawdzają nasza uwagę, patrzą na twarz, a potem na przedmiot, na który patrzy dorosły. Wskazuje palcem, ale nie tylko w formie rozkazu „daj mi to” ale też komunikując nam „Popatrz to ciekawe …. Co to jest?” Brak gestu wskazywania palcem oraz kontaktu wzrokowego (szczególnie z matką) może świadczyć o zagrożeniu autyzmem.
Rozwój motoryczny i manualny:
- pełza, porusza się do przodu za pomocą dłoni i łokci
- podnosi się z położenia na plecach, podciąga się za podany mu przedmiot lub ręce opiekuna
- siedzi samo przynajmniej 5 sekund, trzymane za ręce stoi około 30 sekund
- próbuje samodzielnie wstać
- podejmuje pierwsze próby samodzielnego przechodzenia z klęku do raczków
- podejmuje próby wstawania, trzymając się mebli lub brzegu łóżeczka
- chwyta i utrzymuje zabawkę obiema dłońmi
- trzyma butelkę
- próbuje chwytać wyprostowanym kciukiem i palcem wskazującym
- bierze samo kawałki chleba i zjada – wkłada klocek do pojemnika
- zdejmuje chustkę położoną na głowie
- zdejmuje obręcz z ręki
Spostrzeganie wzrokowe:
- upuszcza trzymane przedmioty i patrzy, jak spadają
- przygląda się zabawce, manipulując nią (z przeciwstawnym kciukiem)
- przyciąga przedmiot, który może dosięgnąć, zmieniając położenie ciała
- naśladuje czynności dorosłych
Percepcja słuchowa:
- rozumienie emocjonalnego zabarwienia wypowiedzi rodziców
- poruszanie się w rytm muzyki
Rozwój mowy:
- pojawienie się gestu wskazywania palcem
- początek kształtowania się pola wspólnej uwagi oraz rozumienia intencji komunikacyjnej
- pierwsze słowa zbudowane z sylab otwartych
- rozumienie prostych słów (najczęściej rzeczowników)
- pojawia się wibracja warg
Rozwój zabawy:
- chwytanie dwóch przedmiotów w dłonie i uderzanie o siebie
- próbuje naśladować sekwencje ruchów całego ciała przez gesty, aż do ruchów artykulacyjnych (np. zrób „pa pa”)
- bawi się w zabawy typu „mój mój”, „kosi kosi”
Zachowania emocjonalne i społeczne:
- obraca się po usłyszeniu swojego imienia wypowiedzianego przez rodziców
- włączanie się do zabawy
10 i 11 miesiąc
Ten etap przynosi kolejne umiejętności w poznawaniu świata. Dziecko potrafi już samodzielnie się poruszać, dzięki czemu lepiej poznaje otaczającą go przestrzeń. Ćwiczy nie tylko motorykę, ale też doskonali sekwencje ruchów, pamięć i swoje intencjonalne działania.
Rozwój motoryczny i manualny:
- raczkuje lub sprawnie i szybko pełza
- samo siada z położenia na plecach
- podciąga się do stania, opierając się o meble
- stoi, trzymając się mebli
- siedzi z wyprostowanymi plecami i nogami
- siedzi na krześle
- wykonuje, stojąc w miejscu, naprzemienne ruchy kroczenia
- próbuje chodzić bokiem, trzymając się mebli
- chwyta pęsetowo (wyprostowany palec wskazujący i przeciwstawny kciuk)
- samo je herbatniki, czy skórkę od chleba.
Spostrzeganie wzrokowe:
- dostrzega drobne szczegóły
- obraca kartki książeczki, ogląda i pokazuje obrazki, dotykanie palcem wskazującym szczegółów zabawek
Percepcja słuchowa:
- porusza się w rytm muzyki
- słucha i rozpoznaje wyrażenia dźwiękonaśladowcze („miał miał”, „ko ko”) i pierwsze wyrazy.
Rozwój mowy:
- mówi mama, tata, baba, nie zawsze prawidłowo różnicuje osoby
- rozumie pierwsze polecenia, nazwy niektórych rzeczy i czynności
- powtarza słowa i sylaby wypowiedzianych przez dorosłego
- naśladuje gest „nie nie”
- wykonuje polecenia typu „zrób pa pa”
- reaguje na zakaz „nie wolno”
- reaguje na swoje imię wypowiedziane przez obce osoby
- zapytane „gdzie mama? gdzie tata?” wskazuje osobę
Rozwój zabawy
- przesuwa samochodzik na kółkach
- wyjmuje przedmiot z pudełka, zamyka pudełko
- naśladuje ruch dorosłego przy muzyce
- odnajduje przedmiot ukryty w pudełku lub pod kubkiem,
- pierwsze próby wykorzystania narzędzi, np. grzebienia, łyżki.
Zachowania emocjonalne i społeczne:
- chętnie naśladuje innych
- dzięki możliwości samodzielnego poruszania się chętnie nawiązuje interakcję z wieloma osobami z otoczenia
- pokazuje swoje niezadowolenie
- protestuje, gdy nie chce jeść
Ważna dla tego okresu jest intencja komunikacyjna. Dziecko chętnie powinno nawiązywać kontakt wzrokowy z dorosłym, ale także sprawdzać jego uwagę.
12 miesiąc
Pierwsze dwanaście miesięcy to okres przygotowania do działania w świecie – zdobywania przestrzeni i odkrywania nowych rzeczy. Od jakości i ilości doświadczeń zależy jego dalszy rozwój. Ten pierwszy rok życia dziecka to niezwykle ważny czas uczenia się języka. Mimo, że bardziej zwracamy uwagę na umiejętności ruchowe to wbrew pozorom są one ściśle związane z rozwojem mowy. Dziecko uczy się mowy, słuchając języka i naśladując nie tylko głoski i sylaby, ale i intonację.
Rozwój motoryczny i manualny:
- chodzi samodzielnie lub prowadzone za jedną rękę
- chwyta szczapowo
- przy chwytaniu zabawki otwarcie dłoni dostosowuje do jej wielkości
- podając zabawkę, wypuszcza ją z dłoni
- przyciąga zabawkę, pociągając za sznurek
- trzyma kubek
Spostrzeganie wzrokowe:
- kontrolowanie wzrokiem czynności wykonywanych przy użyciu narzędzi (kredki, łyżki)
- wkładanie małych rzeczy do dużych
- dostrzeganie drobnych szczegółów (np. na obrazku)
Percepcja słuchowa:
- rozumie poparte gestem polecenia słowne
Rozwój mowy:
- rozumie proste polecenia, niektóre nazwy osób przedmiotów i czynności
- samodzielnie wypowiada kilka wyrazów lub sylab, które funkcjonują jako słowa (np. „da” w znaczeniu „daj”) (3-5 słów)
- powtarza sylaby i słowa wypowiedziane przez dorosłego
- reaguje własnym głosem na muzykę
- wykonuje polecenia, np. daj, przynieś, połóż
Rozwój zabawy:
- prowadzi dialog niewerbalny, np. karmi misia, podaje przedmioty, wskazuje palcem
- próbuje adekwatnie używać narzędzi np. telefonu, łyżki, itp.
- wrzuca dwa klocki do puszki
- toczy piłkę w kierunku osoby dorosłej
Zachowania emocjonalne i społeczne:
- współpracuje podczas ubierania i rozbierania
- przejawia uczucie nieśmiałości
- rozpoznaje swoje odbicie w lustrze
- pozwala posadzić się na nocnik
Tak właśnie wygląda droga rozwoju malucha w pierwszym roku życia. Pamiętajcie jednak, że dzieci rozwijają się różnie: jedne szybciej, inne wolniej. Po pierwszym roku życia najczęściej, choć nie zawsze, widać już nieprawidłowości w rozwoju. To właśnie w tym czasie często pojawiają się pierwsze sygnały świadczące o autyzmie czy innych zaburzeniach. Wielu rodziców dzieci autystycznych mówi, że ich dziecko do pierwszego roku życia rozwijało się całkiem normalnie. Nie znamy przyczyny zaburzeń autystycznych. Czasem są spowodowane mikrouszkodzeniami porodowymi, czasem przeboćcowaniem dziecka we wczesnym okresie rozwojowym, ale tak naprawdę tego nie wiemy. Jeśli zauważysz, że z twoim dzieckiem dzieje się coś złego, nie zwlekaj. Udaj się do specjalisty, aby przeprowadzić diagnozę. Wczesne wykrycie nieprawidłowości rozwojowych i odpowiednie ćwiczenia mogą uchronić dziecko przed trwałymi zaburzeniami rozwojowymi.
Źródło: J. Cieszyńska „Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci”
Bardzo dziękuję Królowej Mamie, że mogłam podzielić się tu z Wami tak ważnymi informacjami. Na więcej postów o rozwoju dzieci zapraszam na @ala_i_mama.
Pozdrawiamy Ala i mama.
Jeśli podobał Wam się artykuł, zostaw serduszko! Będzie nam bardzo miło;) A jeśli macie pytania do tych przesympatycznych dziewczyn, to piszcie w komentarzach!
Powyższy wpis jest wpisem gościnnym! Jeśli masz ciekawy pomysł na artykuł lub chciałabyś/ chciałbyś napisać o swoich doświadczeniach, skontaktuj się ze mną!
Pięknie wszystko zebrane w jedno 💙 do tego Ala w nowym wydaniu!
KASIU naprawdę super 👍